Auteur: Kees de Lange
In de discussies over het Hemmeland valt steevast de naam van Landschap Waterland, een wat geheimzinnige organisatie waarvan veel mensen niet weten waar die zich mee bezig houdt. In deze bijdrage komen de organisatorische, (on)democratische en financiële kanten van Landschap Waterland aan de orde.
Landschap Waterland is in de jaren '90 opgericht als 'een gemeenschappelijke regeling op grond van artikel 8 van de Wet gemeenschappelijke regelingen'. Participanten zijn 12 gemeenten in de regio alsmede de provincie Noord-Holland. Landschap Waterland is een publiekrechtelijke rechtspersoon (en daarom niet ingeschreven bij de Kamer van Koophandel). Het algemeen bestuur van Landschap Waterland heeft het beheer/exploitatie van de gemeenschappelijke regeling opgedragen aan Recreatie Noord-Holland NV (wel ingeschreven bij de KvK). Landschap Waterland is eigenaar van een ongeveer 45 ha groot recreatiegebied (Hemmeland) in de gemeente Monnickendam. Daarenboven initieert Landschap Waterland voorzieningen voor extensieve recreatie (bijv. wandelroutes en fietspaden) in een straal van ongeveer 20 km rond Purmerend.
U leest het inderdaad goed: niet de gemeente Waterland, maar Landschap Waterland is eigenaar van het Hemmeland! Landschap Waterland zorgt ook voor het beheer van het Hemmeland. Dat leidt natuurlijk meteen tot de nodige vragen over hoe de democratische controle geregeld is, en hoe het met de financiën gesteld is.
Allereerst gaan we in op de vraag waarom juist deze organisatievorm is gekozen. Een belangrijke overweging daarbij is geweest om de burger buiten het bestuur te houden, als tegenwicht voor de leus 'de burger bij het bestuur'. Landschap Waterland kan dus allerlei plannen met b.v. het Hemmeland ontwikkelen, terwijl de burger in dit stadium buitenspel staat en totaal geen inspraakmogelijkheden heeft. Er is een bestuur van 12 afgevaardigden van de participerende gemeenten, en de heer E.F. Jongmans, burgemeester van Waterland, is adviseur van dit gezelschap. Op grond van welke expertise (milieuzaken, ruimtelijke ordening?) is overigens onduidelijk. Als er al democratische controle is, is deze dus zeer indirect geregeld. In elk geval heeft de gemeenteraad over het reilen en zeilen van dit gezelschap geen directe zeggenschap.
Nu de financiën. In elk geval hebben we te maken met een publiekrechtelijke organisatie, dus de wet openbaarheid van bestuur is van toepassing. Dit betekent dat er door accountants geaccordeerde financiële jaarverslagen en begrotingen zijn, die voor het publiek toegankelijk zijn. In principe is dit ook inderdaad het geval, maar om in de praktijk aan die stukken te komen blijkt niet zo simpel. Er wordt per document € 15 leges gevraagd, en dan moet je maar afwachten of er ook instaat wat je zoekt. Eigenlijk is het gênant dat er achter de schermen op kosten van de burger allerlei heilloze plannen ontwikkeld worden, terwijl je dan vervolgens ook nog mag betalen om aan de relevante informatie over die plannen te komen.
Zoals uitgelegd, Landschap Waterland heeft zijn eigen financiële verantwoordelijkheid, en een eigen financiële jaarrekening. Wat het Hemmeland betreft is er een inkomstenstroom, voornamelijk opgebracht door de ligplaatshouders van Jachthaven Hemmeland, en een uitgavenstroom die voornamelijk met het onderhoud van jachthaven en Hemmeland te maken heeft. Op de jaarrekeningen van de gemeente Waterland vind je dus van al deze cijfers niets terug. Als zodanig is het financiële reilen en zeilen van ons Hemmeland dan ook geen zaak waar de gemeenteraad directe zeggenschap over heeft. Pas als er tekorten op de exploitatie van Landschap Waterland zouden zijn (iets waar geen aanwijzingen voor zijn als we naar rapportages aan de gemeenteraad van B&W kijken, zie onder onze lijst Documenten), dient de gemeente Waterland voor zo’n 42 % bij te springen. Als er geld overblijft bij Landschap Waterland, vloeit dit overigens niet in de gemeentekas.
Ten aanzien van het Hemmeland beweren B&W bij voortduring dat de kosten de pan uit zouden rijzen. Waar dit uit zou moeten blijken is voorlopig uitermate mistig. Je zou verwachten dat dat terug te vinden zou zijn in een meerjarenbegroting van Landschap Waterland, of anders op de meerjarenbegroting van de gemeente. Wij hebben de gedetailleerde financiële gegevens van Landschap Waterland boven water gekregen. De conclusie daaruit is, dat er geen significante tekorten zijn en dat het financiële beleid verbetering behoeft. Het is de actiegroep 'Red het Hemmeland' overigens een raadsel hoe een gemeenteraad zinvol over de problematiek van het Hemmeland kan discussiëren zonder de jaarrekeningen en begrotingen van Landschap Waterland te hebben ingezien.
Conclusie
Exploitatie en eigendom van ons Hemmeland zijn in handen van Landschap Waterland, een organisatie die zich onttrekt aan directe democratische controle door de gemeenteraad en waarbij de burger geen inspraakmogelijkheden heeft. Landschap Waterland is verplicht jaarrekeningen en begrotingen te produceren. Voor de normale burgers bestaan er aanzienlijke barrières om aan deze stukken te komen. Op de begroting van de gemeente Waterland komen de baten en kosten van het Hemmeland niet voor.