De lotgevallen van het Hemmeland
Drama in 3 bedrijven.

Eerste bedrijf
Het begin

Al in 1962 besluit de gemeente tot het verwerven van de buitendijkse weiden, die in de loop van vele eeuwen waren ontstaan op de ondiepte Hemmeland in de Gouwzee. In de periode 1975 tot 1981 wordt er een park en een jachthaven gesticht. Dit alles vloeide voort uit de breed gedragen gedachte, dat dit iets moois voor de burgerij moest worden. De jachthaven was bedoeld voor de inwoners van Monnikendam (geen spelfout) en de omliggende gemeenten en zou tarieven hanteren, die het mogelijk moesten maken voor de gewone man om een boot(je) neer te leggen in de Gouwzee.

Dit ging zover, dat de zeilvereniging, die vrijwel uitsluitend gebruikers van de nieuwe jachthaven onder haar leden had, geen steigers in eigen exploitatie mocht nemen, want dat druiste in tegen het principe van toegankelijkheid voor iedereen. De jachthaven en het park werden beheerd door een beheerscommissie, waarin naast Monnickendam de omliggende gemeenten en zelfs de ligplaatshouders hun stem konden laten horen. De huidige voorman van het CDA in de raad de heer Verbeek is er terecht trots op, dat hij acht jaar voorzitter van deze commissie heeft mogen zijn.

Tien jaar lang ging alles goed. De jachthaven was ondanks zijn bescheiden niet marktconforme tarieven financieel gezond en leverde een grote bijdrage aan de exploitatie van het park. Deze bijdrage was zowel financieel als in personeel.

Tweede bedrijf
Ambtelijk beheer

Eind jaren tachtig kwam de nieuwe zakelijkheid ook in ons gemeentebestuur binnensluipen met de termen als "besturen op afstand", "gemeenschappelijke regelingen" en "marktconform". De beheerscommissie werd opgedoekt en het park en de jachthaven werden zonder de bevolking of de belanghebbenden te horen "om niet" ondergebracht in een nieuwe organisatie genaamd Landschap Waterland. Deze organisatie steekt zo ingewikkeld in elkaar, dat een buitenstaander er geen hoogte van kan krijgen laat staan dat hij zijn stem ergens kan laten horen. Het onmiddellijke effect was wel, dat de tarieven van de jachthaven 40% omhoog gingen.

Landschap Waterland (LW) is een "gemeenschappelijke regeling". Een oud wethouder van Den Haag en zeilvriend zei hierover: "Die regelingen leveren bijna allemaal hoofdpijndossiers op". Zo ook hier, want de verliezen op de exploitatie van jachthaven en park liepen door ambtelijk bestuur op tot meer dan twee ton per jaar en de organisatie besloot in 2003 om hier wat aan te gaan doen.

Het resultaat was een houtskoolschets, waarin het park werd omgetoverd in een attractiepark, zodat het "recreatieve potentieel" van het Hemmeland te gelde gemaakt zou kunnen worden. Als gevolg hiervan kwam op 20 mei 2006 het burgerinitiatief uit de burgerij, dat binnen enkele maanden door 4500 mensen getekend werd. Via een volksopstand in het gemeentehuis mondde dit uit in de ons aller bekende bijeenkomst in de Grote Kerk. Zevenhonderd burgers van Monnickendam en omstreken vertelden daar aan de machthebbers en hun ambtenaren, dat zij het Hemmeland wilden laten zoals het was en gelukkig nog steeds is.

Het enige nare gevolg van de oorspronkelijke plannen is, dat er toen toch door de gemeenteraad toestemming is gegeven om een groot hotel te bouwen op het Hemmeland. Dit hotel hangt nog steeds als een donkere wolk boven het park.

Derde bedrijf
Bouwwoede en wisselgeld

Van een sociaal initiatief gerealiseerd in de zeventiger jaren zijn wij anno 2009 aangeland in een platte commerciële discussie over de rentabiliteit en de verkoopbaarheid van ons mooie Hemmeland. De gemeente heeft een plan bedacht om de jachthaven te verplaatsen om ruimte te maken voor woningbouw op het Galgeriet, maar het bestuur van Landschap Waterland heeft geen zin om een dergelijke investering te doen en de hele zaak staat nu te koop. De gemeente Waterland heeft het recht van eerste koop.

De gemeenteraad besloot op 25 mei van dit jaar tegen de zin van B&W, dat de gemeente het recht van eerste koop moet uitoefenen. De jachthaven kost 3,7 miljoen euro, het park kost één euro. Verder krijgt het park een bruidsschat van 1,8 miljoen bestemd voor de bekostiging van het onderhoud voor de volgende 22 jaar plus een flink bedrag om achterstallig onderhoud weg te werken. Blijkbaar is Landschap Waterland niet in staat geweest om ondanks een budget van meer dan 200 000 euro per jaar het park netjes te laten onderhouden. Dit staat in hun eigen jaarverslag.

Er is dus niets aan de hand, want de gemeente (wij dus) wordt weer baas in eigen huis en financieel ziet het onderhandelingsresultaat er goed uit. Het enige minpunt is, dat de organisatie die de zaak nu exploiteert, dit mag blijven doen tot 1 januari 2013. In het contract staat niet, dat de begroting van het beheer ook ongewijzigd moet blijven. Er wordt om te beginnen 100 000 euro per jaar van de bureaukosten afgehaald.
(Dit lijkt veel, maar het totaal van de bureaukosten, opgevoerd door de beheerder, is 240 000 euro per jaar...)

Tot hier is de stichting Hemmeland het volkomen eens met de gang van zaken, maar dank zij de onwil van B&W liggen er enige obstakels op de weg tussen de koop nu en een nette exploitatie van park plus jachthaven in de toekomst.

Het eerste obstakel is, dat nog geen week na het besluit van de raad tot aankoop er een voorstel van B&W lag om 750 000 euro van de reserves van de haven een andere bestemming te geven in de gemeentebegroting.
Zij stelden niet voor om de nog te betalen investeringen van de haven (371 400 euro) ook in de gemeentebegroting op te nemen. De haven raakt dus wel zijn reserves kwijt, maar moet zijn schulden in vijf jaar zelf afbetalen middels een jaarlijkse afschrijving van 75 000 euro per jaar.

Het tweede obstakel betreft de exploitatie van de haven en het park.
Als er een grote transactie wordt voorbereid, dan is het de gewoonte, dat er een onderzoek gedaan wordt in de boeken van de over te nemen onderneming. Dit is kennelijk niet gebeurd en het gevolg was, dat na een vraag uit de raad naar wat details, er plotseling 71 000 euro boven water is gekomen zijnde de jaarlijkse bijdrage van de haven aan het park. B&W willen de begroting van de huidige beheerder met de correctie van 71 000 euro verder ongewijzigd overnemen. De jaarlijkse verliezen, die het gevolg zijn van ambtelijk beheer worden letterlijk op de koop toe genomen. Om deze verliezen te dekken stelt de wethouder Wortel voor om de OZB maar te verhogen met 5%. Dit gaat om een bedrag van 107 000 euro per jaar.

Het derde obstakel is de beheersvorm.
B&W willen de beheerder zijn gang laten gaan en gebruiken daar allerlei argumenten voor, die in het verleden geen enkele rol speelden. De wethouder schetste een bedrijf met seizoenarbeid, waarbij het personeel uren moest maken, waar een gemeenteambtenaar nog nooit van gedroomd had. Hij vergeet, dat het havenpersoneel nu ook de arbeidsvoorwaarden van een ambtenaar heeft met bijpassende arbeidstijden.

Stichting Hemmeland heeft voorgesteld om de zaak weer op de oude voet te gaan beheren middels een beheerscommissie.

B&W nemen dit idee in studie, maar weigeren om na te denken over een gewijzigde begroting, zelfs niet na 2013. Eerst de OZB verhogen daarna gaan zij misschien studeren.

Voor wij verder het moeras ingaan moet u eerst het volgende weten: De herinrichting van het Galgeriet gaat niet zo vlot, dus is er op het gemeentehuis weer een plan bedacht: men wil de kop van het Galgeriet "herontwikkelen" op de plaats van de bestaande jachthaven Waterland van de heer Zetsema.
(In de handleiding voor ambitieuze wethouders staat dat als je volbouwen bedoelt er "herontwikkelen" geschreven moet worden in openbare documenten.)

In dit plan is de enige reden voor de aankoop van jachthaven Hemmeland het hebben van wisselgeld in de onderhandelingen, die moeten leiden tot een woonwijk op het terrein van jachthaven Waterland. Het directe gevolg is, dat onze jachthaven binnen een termijn van zeg drie jaar weer doorverkocht zou kunnen worden aan het slachtoffer van deze bouwwoede, de eigenaar van jachthaven Waterland.

Er liggen nu dus de volgende mogelijkheden voor de toekomst van de jachthaven:

Er is dus veel onzekerheid over het lot van de haven en dus over de toekomstige exploitatie van het park en de haven. Dit wordt ook gezien door het gemeentebestuur, maar B&W blijft tegen de aankoop van de haven. Wethouder Wortel zei tot vier maal toe in de laatste raadsvergadering "Ik raad het u niet aan" en dan kwam hij weer met een inktzwart financieel scenario gebaseerd op het huidige wanbeheer. B&W weigeren mee te denken over een net exploitatieplan en trekken de verliesgevende begroting door tot zelfs na 2013, hoewel in dat jaar het contract met de beheerder beëindigd wordt.

De Stichting heeft vele suggesties gedaan om de begrotingen sluitend te maken, maar geen ervan is overgenomen. Zelfs een elementaire fout als het weglaten van 27 000 euro inkomsten uit het park is nog steeds niet gecorrigeerd.

Op 17 December 2009 moet de gemeenteraad een besluit nemen over de aankoop en over de OZB verhoging zonder dat de raad een vastomlijnd idee heeft waartoe de aankoop dient en zonder dat er een uitvoerbaar exploitatieplan bestaat. De Stichting juicht de aankoop toe, maar heeft grote bezwaren tegen het gehannes met het verworven bezit dat besloten ligt in de onduidelijkheid rond de aankoop. Deze onduidelijkheden hebben drie oorzaken namelijk de onwil van B&W, de bouwplannen op het Galgeriet en het nieuwe idee over de kop van het Galgeriet.

De idealen en principes van de jaren zeventig zijn het huidige gemeentebestuur vreemd. Het burgerinitiatief heeft aangetoond, dat die "ouderwetse" ideeën wel degelijk leven onder de bevolking.

Monnickendam, 23 november 2009.

Stichting Hemmeland.
F. Udo, voorzitter.

De gegevens gebruikt in dit artikel zijn grotendeels ontleend aan de raadsstukken No 175 bij punt 5 van de raadsvergadering van donderdag 19 november. Deze zijn te downloaden van de website van de gemeente Waterland.