Bespiegelingen op 30 november 2006

Auteur: Kees de Lange

Geachte raadsleden, burgers van Waterland,

Ik richt me speciaal tot u beiden omdat u samen de kern en spil vormt van ons zo waardevolle democratische bestel. In het oude Athene kreeg de democratie, de macht aan het volk, langzamerhand gestalte toen het volk op de 'agora' bijeenkwam om standpunten over lopende zaken in te nemen. Het volk besliste. Democratie.

Naarmate samenlevingen groter en ingewikkelder werden, werd het systeem van met z'n allen op de 'agora' bij elkaar komen onhanteerbaar, en er werd overgegaan tot het kiezen van volksvertegenwoordigers. In de kern echter hebben deze volksvertegenwoordigers een dienende taak en vertalen zij de wil van het volk in praktische termen. Dat later weer nieuwe lichamen in het leven werden geroepen die met name met de uitvoering van allerlei zaken werden belast (in onze gemeente valt te denken aan B&W, Landschap Waterland(, doet niets af aan het feit dat het volk via zijn directe vertegenwoordigers beslist. De rol van alle mogelijke andere instanties is slechts een afgeleide van dit leidende democratische principe.

Wanneer de uitvoering van wat het volk wil in handen wordt gegeven van een College van B&W, wordt de taak van de volksvertegenwoordigers tweeledig: allereerst het luisteren naar en realiseren van de wil van het volk, ten tweede het nauwgezet controleren van de uitvoerders. Deze controle kan uitsluitend goed tot zijn recht komen in een dualistisch systeem, met duidelijk gescheiden verantwoordelijkheden tussen controleurs en uitvoerders. Dit impliceert ook dat volksvertegenwoordigers zich niet kunnen beroepen op wat de uitvoerders van beleid bedenken, maar dat zij zelf direct verantwoordelijk zijn voor een onafhankelijke standpuntsbepaling, en waar nodig eigen onderzoek naar de relevante feiten moeten doen. De vraag is in hoeverre in Waterland deze grondregels nageleefd worden. We zullen zien dat dat nogal tegenvalt.

Met de macht van de burger is het in Waterland droevig gesteld. We mogen dan één keer in de vier jaar voor de gemeenteraad stemmen, maar daar houdt het wel mee op. Voor de volksvertegenwoordigers blijkt het in de praktijk lastig om de contacten met het volk goed te onderhouden, en daar valt enig begrip voor op te brengen. Minder begrip bestaat voor het feit dat bij diverse partijen zelfs de wil daartoe lijkt te ontbreken. Uitvoerende gremia zoals B&W en Landschap Waterland functioneren op lichtjaren afstand van het volk. Bovendien hebben de uitvoerende instanties de macht aan zich getrokken, terwijl de gemeenteraad dat grotendeels accepteert. Daar waar de raad de toon hoort te zetten, gebeurt dit in Waterland door B&W, eventueel in samenwerking met de schimmige ondemocratische structuur die Landschap Waterland heet. De burger heeft in elk geval het nakijken.

Het College van B&W blijkt in de praktijk geen enkele voeling met de bevolking te hebben. Zij zien het volk als voornamelijk lastig, en zijn er in de praktijk op uit hun toch al geringe invloed nog verder in te perken. Dat kan actief, zoals ik zal aangeven, of door je te verschuilen achter Landschap Waterland.

Wat is er zoal gebeurd in de afgelopen maanden?

In mei werd een burgerinitiatief ingediend bij B&W en werd een handtekeningenactie gestart. Maanden later werd dit initiatief door B&W van de rails gemanoevreerd op een wijze die in elk geval geen basis vindt in de gemeentewet.
Op 20 juli 2006 werd een voorlichtingsbijeenkomst over het Hemmeland georganiseerd die door zijn knulligheid en drammerigheid de onrust onder de bevolking pas goed aanwakkerde.
Vanaf dat moment organiseerde de bevolking zich pas echt via een breed gedragen initiatiefgroep, een website, een geïntensiveerde handtekeningenactie. Met name de financiële cijfers en de wijze van beheer van het Hemmeland door Landschap Waterland werden door de initiatiefgroep uitgebreid ter discussie gesteld. In het openbaar, zoals het hoort. De relevante gegevens bleken erg moeilijk te krijgen. Wist u overigens dat sinds de eerste kritiek geuit werd op het functioneren van Landschap Waterland hun website uit de lucht is?
De verontrustende financiële conclusies van de initiatiefgroep zijn in september aan B&W voorgelegd. Men mag verwachten dat met een wethouder die deel uitmaakt van het bestuur van Landschap Waterland en een burgemeester die er adviseur van is, een bespreking van deze simpele cijfers (want simpel zijn ze) een fluitje van een cent zou zijn. Niets bleek minder waar: de dossierkennis van B&W was eenvoudigweg niet aanwezig. Ook de raad liet overigens steken vallen door in een raadsvergadering in juni 2006 de jaarrekening en meerjarenbegroting van Landschap Waterland zonder commentaar voor kennisgeving aan te nemen. Was men de controlerende functie even vergeten?
In de Grote Kerk op 27 september 2006 viel met name Landschap Waterland volledig door de mand. Ondemocratisch, incompetent, arrogant, een glad verhaal zonder wezenlijke inhoud, en zonder enige affiniteit met het gebied dat zij helaas bezitten en beheren. Met Landschap Waterland en de bevolking van Waterland zal het hierna nooit meer goedkomen.
De stellingname van B&W in de Grote Kerk, of liever het ontbreken daarvan, heeft bij het volk erg veel kwaad bloed gezet. De enige poging om de gemoederen te sussen bestond in een oproep van de wethouder tot een dialoog, een dialoog die overigens tot op de dag van vandaag nog niet is begonnen. En de burgemeester? Hij keek voornamelijk naar het plafond van de Grote Kerk die avond.
Ook de opstelling van B&W in de maanden daarna was weinig hoopgevend. Nooit is op de financiële analyse van de initiatiefgroep gereageerd, zoals op geen enkel standpunt van de intiatiefgroep ooit gereageerd is. De 4320 handtekeningen werden weliswaar symbolisch in ontvangst genomen, maar we hadden net zo goed een doos oud papier op het gemeentehuis kunnen bezorgen. Niets maar dan ook niets is er mee gedaan.
Daarna gingen B&W een proces in waarbij in de aanloop naar de raadsvergaderingen van november gekozen werd voor een wel erg curieuze presentatie van relevante documenten. Wel een brief van Landschap Waterland aan de initiatiefgroep, niet het antwoord van de initiatiefgroep hierop, en evenmin de rest van deze tamelijk relevante briefwisseling. Op het allerlaatste moment verschijnt er dan een 'oplegnotitie' (ambtenarenjargon pur sang( die, in strijd met de actieve interpretatie van de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB), voor het volk verborgen wordt gehouden. Manipulatie en misleiding zijn helaas de enige kwalificaties die hier in aanmerking komen.

Hoe nu verder? De tactloze, confronterende, regenteske handelwijze van B&W heeft er in belangrijke mate toe bijgedragen dat het College zichzelf ongeloofwaardig heeft gemaakt en de bevolking de barricaden is opgegaan. Dat laatste is ook volkomen te begrijpen, hun directe leefomgeving staat immers op het spel. In de perceptie van de bevolking hebben B&W, samen met Landschap Waterland, zich ontpopt als de directe belagers en vijanden van datgene wat Waterland nog aantrekkelijk maakt, onze natuur, onze open ruimte, onze rust. Dat nu pikken de mensen niet. Daarmee hebben B&W een gigantisch public relations debacle voor zichzelf geschapen dat beslist niet meer vanzelf zal verdwijnen. Dure advertentiepagina's in de streekbladen, betaald met belastinggelden van de burger, lijken ook nauwelijks het aangewezen middel om de bevolking op andere gedachten te brengen. Slecht het intrekken van de heilloze plannen met het Hemmeland zou nog een optie kunnen zijn.

Ook het respect van het volk voor het functioneren van de gemeenteraad en de lokale politiek is in de gevarenzone beland. Gemeentepolitiek die onder externe druk kiest voor het zich terugtrekken op het eigen bastion, de eigen kleine kring van ingewijden, de politieke elite, en de dialoog mijdt met de bevolking, de enige werkelijke democratische macht in onze samenleving, is op een hellende vlak aangeland. Deze situatie stemt tot zorg. Waterland zit niet te wachten op verdere polarisatie. Wat onze burgers willen is glashelder: bescherming van hun directe leefomgeving, hun groen, hun rust, hun ruimte, ongeacht waar de aanslagen erop vandaan komen. Daar, raadsleden, burgers van Waterland, daar moeten we schouder aan schouder voor staan.

Tot slot een kleine parafrase uit het scheppingsverhaal: 'De burgers van Waterland gingen naar het Hemmeland en zagen dat het goed was'. Raadsleden, burgers, aan u en ons de taak te zorgen dat het goed blijft!